Obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej (tj. – zgodnie zart. 40 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty – obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem,
a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu) to jeden z podstawowych obowiązków każdego lekarza, którego naruszenie może nieść dla lekarza negatywne konsekwencje w zakresie odpowiedzialności zawodowej, cywilnej oraz karnej. Lekarze często zastanawiają się jak nie naruszyć obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej, kiedy biorą udział – jako świadkowie lub uczestnicy postępowania – w postępowaniach, które dotyczą błędu w sztuce medycznej, toczących się przed sądami lub innymi organami. W postępowaniach tych informacje objęte tajemnicą zawodową stanowią wszakże przedmiot ustaleń. Otóż sytuacja przedstawia się odmiennie w zależności od rodzaju postępowania.
- Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarza (postępowanie dyscyplinarne) – lekarz jest z mocy prawa zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej przy składaniu zeznań i wyjaśnień w zakresie okoliczności objętych postępowaniem (art. 59 ust. 4 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich).
- Postępowanie o ustalenie zdarzenia medycznego toczące się przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych – lekarz jest z mocy prawa zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej w tym postępowaniu (art. 14 ust. 2a ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta).
- Postępowanie karne – lekarz może zostać zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej tylko na mocy postanowienia sądu, co wynika z art. 180 §2 Kodeksu karnego. Należy pamiętać o tym, że prokurator nie ma uprawnienia do zwolnienia lekarza z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej. A zatem jeśli lekarz ma być przesłuchiwany jako świadek w postępowaniu przygotowawczym co do okoliczności objętych tajemnicą lekarską, to przesłuchujący (prokurator lub policjant) powinien dysponować odpowiednim postanowieniem sądu. W przeciwnym razie lekarz powinien odmówić zeznań co do powyższych okoliczności.
- Postępowanie cywilne:
- lekarz jako pozwany – lekarz jest uprawniony do ujawnienia okoliczności objętych tajemnicą lekarską, gdyż zachowując tajemnicę lekarską, nie mógłby skutecznie odpierać zarzutów powoda;
- lekarz jako świadek – lekarz nie jest z mocy prawa zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej, a sąd nie ma możliwości zwolnienia lekarza z tego obowiązku. Biorąc pod uwagę, że w sprawach o błąd w sztuce medycznej pacjent, jako powód, sam ujawnia w pozwie informacje związane ze swoim stanem zdrowia i leczeniem, można przyjąć, że lekarz, zeznając co do tych okoliczności, nie narusza tajemnicy lekarskiej. Jednak dla bezpieczeństwa zaleca się by lekarz uzyskał od pacjenta zgodę na ujawnienie informacji objętych tajemnicą lekarską – może się to odbyć nawet na rozprawie. Należy przy tym pamiętać, że lekarz, na mocy art. 261 §2 Kodeksu postępowania cywilnego, ma prawo odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.
Warto zaznaczyć, że istnieje możliwość ujawnienia tajemnicy lekarskiej w innych przypadkach, niż opisane powyżej, ale to już będzie przedmiotem odrębnego wpisu.